فصل اول : هنر ايران پيش از اسلام

1-1- كلياتي درباره ي تمدن و هنر ايران باستان :
هنر ايران به دوره اي مربوط مي شود كه پيش از تاريخ آغاز شده و تا قرن هفتم ميلادي ادامه مي يابد.
در بررسي هنر ايران باستان با مشكلات مختلفي از قبيل كمبود اسناد، در دسترس نبودن آثار بدست آمده و عدم توجه به كاوش و تحقيق كه از گذشته به ما رسيده روبرو هستيم.
هنر ايران باستان به دلايل مختلف مورد توجه بسياري از محققين جهان بوده و هست. از دلايل بارز اين توجه، پيدايش يكي از تمدنهاي كهن جهان در اين منطقه بوده است. در حدود پنج هزار سال قبل در جوار فلات ايران، دولتهاي سومر آكو بابل و آشور در بين النهرين (بين دو رود دجله و فرات) بوجود آورند و سپس حدود سه هزار سال پيش در فلات ايران دولت عيدميان ايجاد شد. پس از آن مهاجران آريايي با ايجاد دولت ماد و سپس هخامنشي ، حكومتهاي عيلام و بين النهرين را از بين بردند. دولت هخامنشي نيز با حمله يونانيان به سرداري اسكندر از بين رفت و آنگاه دولت سلوكي و اشكاني به دنبال هم بوجود آمدند. پس از اشكانيان دولت ساساني روي كار آمد كه با فتح ايران بوسيله اعراب مسلمان از بين رفت.
از دلايل ديگر توجه محققين به هنر ايران باستان اين است كه دولتهاي قدرتمند ايراني در عهد باستان با استفاده از قدرت خود هنرمندان كشورهاي مختلف را به خدمت گرفته و با در اختيار گذاشتن امكانات بيشتر ، رشته هاي مختلف هنري را از رشد قابل توجهي مي ساختند.

و اين مسئله هنر و تمدن دولتهاي ديگر را تحت تأثير قرار مي داد. به طوري كه به عنوان يك مكتب هنري از آن تقليد مي نمودند.
در قلمرو كهن ترين دولتهاي جهان (سومر، آكو، بابل، آشور و ....) كه در بين النهرين ايجاد شده بودند.تمدن به معني : شهرنشيني و همكاري افراد جامعه در امور اجتماعي، فرهنگي ، سياسي و غيره به رشد قابل توجهي رسيد. با پيدايش شهرها و تشكيل دولتها و رشد فرهنگ ، قوانين اجتماعي نيز ايجاد شد. در سنگ نوشته حمورابي يا قانون نامه حمورايي مجموعه اي از قوانين اجتماعي است كه در زمان حمورابي ( از پادشاهان بابل) وضع شده است. در يك طرف اين ستون سنگي مجموعه قوانين و در طرف ديگر تصوير شاه حك شده است.



 

اين تغيير و تحول و رشد فرهنگ شهرنشيني از طرفي باعث بوجود آمدن آثار هنري برتر شده و عناصر پيش برنده فرهنگي مثل خط و غيره نيز بوجود آورده است. فرهنگ ساكنان اوليه فلات ايران يعني مردمي كه در سيلك (تصوير زير) (تپه اي نزديك شهر كاشان) شوش و ديگر نواي ايران زندگي مي كردند و نيز از رشد و پيشرفت تمدن بين النهرين تأثير گرفته و بهره زيادي برده است.

اين مردم هم همانند مردم بين النهرين شهر نشين شدند. دانستن اين نكته ضروري است كه هر قومي كه به تمدن و ثبات دست يافت، قادر به ايجاد آثار برتري نسبت به گذشته خود شده است.
در تمدني ابداع هنري صورت مي گيرد كه احساس كمبود و نياز به رفع اين كمبود از جانب هنرمند و جامعه او صورت پذيرد. در يك بررسي اجمالي مشاهده مي شود اقدامي كه با فرهنگ شهرنشيني آشنايي نداشتند وقتي در شهرها ساكن مي شدند بنا بر احتياج و براي حفظ موقعيت خود، فرهنگ مردم شهرنشين را مي آموختند. همين مسئله باعث مي شد شيوه هاي ابداع آثار هنري آنها نيز از گذشته برتر شود.